Obiekt: geostanowisko 02
Wnętrze Kłodzkiego ratusza – klatka schodowa.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Charakter obiektu
Marmurowe schody oraz elementy wystroju (umywalnia, kolumny); posadzki na piętrach i półpiętrach.
GPS 50° 26’ 19,64’’ N, 16° 39’ 17,54’’ E 
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Uproszczony opis geologiczny
kolumny
Ratusz to budynek piękny nie tylko pod względem architektonicznym – również przyrodnik może tu nacieszyć oczy cudami. Przy wejściu do ratusza widzimy granit strzeliński (szary, drobnoziarnisty) w postaci dwóch monumentalnych (2 m wysokości i 45 cm średnicy) kolumn. FOT 2.1 Wnętrze budynku ozdobiono natomiast różnymi elementami wykonanymi z najpiękniejszego w Polsce, pochodzącego ze wschodniej części ziemi kłodzkiej marmuru Biała Marianna – aż na drugie piętro wspinamy się schodami wykonanymi z tej skały FOT 2.2, po drodze oglądając piękną marmurową umywalnię FOT 2.8, a także dwie półtorametrowej wysokości kolumny FOT 2.9.
Marmur Biała Marianna, jest skałą metamorficzną (–> metamorfizm). Cechą skał tego rodzaju jest wyraźna kierunkowość budowy – widzimy ją i tu, skała jest w większości biała, ale występują w niej laminy (–> lamina) ciemnoszare i różowe. Przyglądając się dokładnie wyraźnie zobaczymy tworzące ją ziarna przekrystalizowanego minerału zwanego kalcytem (–> kalcyt). Po powstaniu skała została poddana działaniu nacisków, które spowodowały zaburzenie jej pierwotnej budowy – dlatego, na schodach wiodących na wyższe piętra budynku, możemy tu zobaczyć niejeden fałd i uskok. FOT 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 Rzadką odmianę Białej Marianny, o silnym różowym zabarwieniu, możemy podziwiać na pierwszym półpiętrze – wykonano z niej wspomnianą umywalnię. Kamieniołom tej skały znajduje się w Stroniu Śląskim.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Pełny opis geologiczny
kolumny granit strzelin
Do ratusza wchodzimy po mało atrakcyjnych schodach z drobnokrystalicznego granitu – prawdopodobnie jest to granit strzeliński. Za to duże wrażenie robią znajdujące się tu dwie masywne, polerowane kolumny wykonane z tej samej skały. FOT 2.1 Mają one 45 cm średnicy i 2 m wysokości. Są to największe fragmenty granitu strzelińskiego w Kłodzku. Zwieńczenia (kapitele) i podstawy (bazy) kolumn wykonano z granitu strzegomskiego (–> granit strzegomski).
Portal ratusza to jednak tylko mała przystawka do geologicznej uczty czekającej nas wewnątrz.
Dlaczego nauczycielką geologii będzie tu Marianna? W połowie XIX w. jedna ze świetlanych postaci ziemi kłodzkiej, Marianna Orańska otworzyła kamieniołom pięknego marmuru (–> marmur) w Stroniu Śląskim. Po jej śmierci skałę tą, na jej cześć nazwano Białą Marianną. Określenie to pozostało do dziś i figuruje między innymi jako nazwa ciągle eksploatowanego złoża.
Największe i najwspanialsze w Kłodzku nagromadzenie tej wielobarwnej skały znajduje się w ratuszu miejskim. Wykonano z niego zarówno stopnie schodów wiodących aż na drugie piętro, jak też rzeźbioną umywalnię oraz dwie dość masywne kolumny.
schody
Wielu osobom nie związanym zawodowo z geologią niekiedy duże problemy sprawia zrozumienie – wyobrażenie sobie – budowy geologicznej jakiegoś obszaru na podstawie obrazu widocznego na mapie. Marmurowe schody ratusza dają niezwykłą szansę przećwiczenia tej umiejętności. FOT 2.2 Stają się dla nas miniaturą, modelem jakiegoś obszaru, którego budowę geologiczną poznawać możemy na poziomych powierzchniach poszczególnych stopni (jakby na mapie), a także na ich powierzchniach pionowych (które potraktujemy jako przekroje geologiczne, wyjaśniające budowę „górotworu” widoczną na „mapie”). Możemy się umówić, że każdy ze stopni jest modelem jakiegoś terenu o długości ok. 2,5 km, a więc widocznym w skali 1:1000.
W tym przypadku Biała Marianna wykazuje równoległą, bardzo słabo zafałdowaną, ale wyraźną laminację (–> laminacja). W dominującej masie marmuru białego występują równe, długie smugi różowawe i ciemnoszare. Podczas naszej lekcji uznajemy, że każda z nich to charakterystyczna warstwa skalna (przewodnia), np. pokład rudy żelaza i węgla brunatnego – no chyba, że ktoś ma lepszy pomysł.
Przeanalizujmy więc budowę geologiczną kilku wybranych „obszarów”.
deformacje
Na przedniej powierzchni stopnia nr 3 pierwszego biegu schodów (zaraz za wejściem), po prawej stronie stopnia, widzimy nasze dwie warstwy skalne łagodnie wygięte i przecięte dwoma uskokami (–> uskok). FOT 2.3 Lewa (a biorąc pod uwagę kierunki geograficzne – południowa) deformacja fałdowa to szeroko rozwarta synklina, taką formę tektoniczną geolodzy nazywają fałdem szerokopromiennym. Natomiast po stronie północnej widzimy dwie szerokopromienne deformacje – antyklinę i synklinę. Dwa uskoki (–> uskok) spowodowały przecięcie i przemieszczenie naszego zespołu skalnego. FOT 2.4 Geolog oba te uskoki nazwie zrzutowymi – odwróconymi, co świadczy o tym, że powstały w wyniku ściskania (kompresji). Dokładnie zmierzyć można parametr określany jako amplituda przemieszczenia – informujący o ile przesunęły się względem siebie bloki po obu stronach uskoku (czyli: skrzydła uskoku). W przypadku pierwszego z nich amplituda ma wartość około 8 cm, drugi uskok jest znacznie mniejszy – jego amplituda wynosi zaledwie 1 cm. Warto zwrócić uwagę, że ta ciekawa i dość skomplikowana budowa geologiczna, którą prześledziliśmy na „przekroju” jest niemal zupełnie niewidoczna na „mapie” – na powierzchni terenu. Zdarza się to w rzeczywistości – odczytanie budowy jakiegoś obszaru bywa bardzo pracochłonne i wymaga np. wykonania szeregu wierceń badawczych.
Trzeci stopień drugiego biegu schodów ukazuje natomiast strukturę, którą geolodzy nazywają monokliną. Jest to zespół równoległych warstw tektonicznie wychylony, tak że zapadają one pod niewielkim kątem (tu – około 5–7º). FOT 2.5 Nasza monoklina jest przecięta kilkoma drobnymi uskokami, które możemy śledzić zarówno „na mapie”, jak i „na przekroju”.
monoklina
Na stopniu nr 5 tego samego biegu schodów widzimy kolejny uskok. Możemy go określić jako uskok przesuwczy, czyli taki, który spowodował przemieszczenie obu skrzydeł wyłącznie w poziomie. FOT 2.6 Niestety nie jesteśmy w stanie stwierdzić jaki był zwrot ruchu, a więc czy przemieszczenie miało charakter lewo-, czy prawoskrętny. Uskoki stają się zazwyczaj drogami migracji roztworów mineralnych. Dlatego często strefy uskokowe – które były przecież pęknięciami – teraz „dziurą” nie są. Tutaj nasz uskok został wtórnie „zalepiony” kalcytem (–> kalcyt), choć po jego prawej stronie widzimy również niewielką żyłkę jakiegoś ciemnego minerału. Świadczy ona o dwuetapowości mineralizacji.
Na trzecim biegu schodów, przy umywalni skręciwszy w lewo, zwracamy uwagę na stopień nr 2. Widzimy tu kolejny uskok, inny jednak niż wcześniejsze. Obserwując taką strukturę na mapie geolog nazwał by ją raczej strefą uskokową, jest bowiem znacznej szerokości, a jej wewnętrzna budowa jest skomplikowana. FOT 2.7 Potrzaskane i lekko przemieszczone fragmenty skały pomiędzy dwiema równoległymi powierzchniami poślizgu mają charakter brekcji tektonicznej (–> brekcja).
Poza elementami „czystej geologii” możemy się w ratuszu zapoznać również z różnorodnością wyrobów kamieniarskich lub wytwarzanych na bazie kamienia.
umywalnia w ratuszu
Na pierwszym półpiętrze znajduje się piękna umywalnia z wodotryskiem wykonana również z marmuru Biała Marianna. FOT 2.8 Do wyrzeźbienia misy wykorzystano blok o rozmiarach co najmniej 150x100x70 cm. Podstawa została złożona z dwóch mniejszych bloków kamienia. Uwagę przyciągają polerowane zdobienia i półka nad misą rzeźbione w intensywnie różowej odmianie skały.
Na drugim piętrze, przy wejściu do sali 201, widzimy jeszcze inny rodzaj wyrobów z tego marmuru. Są to dwie kolumny o zmiennej (23–27 cm) średnicy i wysokości 145 cm, polerowane, ale też niestety powleczone jakimś środkiem ochronnym lub lakierem, który zdecydowanie obniżył ich walory estetyczne. FOT 2.9
Kończąc zwiedzanie budynku schodzimy i zatrzymujemy się na poszczególnych piętrach i półpiętrach zwracając uwagę na posadzki. Zastosowano tu popularną niegdyś odmianę „sztucznego kamienia” – tzw. lastrico, czyli różnobarwny grys uzyskany z różnych odmian skalnych, spojony zaprawą cementową. Widzimy tu ziarna czarnego grysu bazaltowego (–> bazalt) oraz szarego, żółtego i brązowego – wapiennego (–> wapień). Ubytki i szczeliny w posadzce uzupełniono zaprawą oraz lastrikiem na bazie białego marmuru. Uzupełnienia te przywodzą swym wyglądem na myśl żyły mineralne występujące w skałach.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Zadanie
1. Duży sprawdzian na studiach nazywany jest „kolokwium”. Tu kolokwium będzie polegało na obejrzeniu pozostałych stopni marmurowych i zidentyfikowaniu widocznych tam struktur. „Na piątkę” trzeba poradzić sobie z ostatnim (najwyższym) stopniem pierwszego biegu schodów, ostatnim stopniem biegu czwartego oraz 6 stopniem piątego biegu schodów (wchodząc – skręcamy w lewo).
2. Dla zaawansowanych: proszę określić amplitudę i długość fałdu w stopniu nr 3 pierwszego biegu schodów.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Galeria
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
