geo stanowisko 36- Pod Wróblim Szańcem

Obiekt: geo stanowisko 36- Pod Wróblim Szańcem

Skały pod Wróblim Szańcem

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Charakter obiektu

Wychodnie skał podłoża, na styku skarp Fleszy Żurawia i Wróblego Szańca, u podstawy skarp

GPS 50° 26′ 39.4” N, 16° 39′ 18.9” E

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Uproszczony opis geologiczny

36.1 łupek fyllitowy

Zatrzymujemy się pod fragmentem muru twierdzy w całości wykutym w skale, w miejscu, gdzie linia fortyfikacji lekko zakręca.

Ściany skalne w większości buduje szarozielona skała, łatwo dzieląca się na płytki – jest to łupek fyllitowy. FOT 36.1 Bardziej interesujące mogą jednak być stosunkowo niewielkie wystąpienia innej skały: szarobrązowej, a miejscami lekko pomarańczowej lub różowawej. FOT 36.2 Jest to ryolit, który został lekko zmetamorfizowany. Przyglądając się mu dokładniej (na świeżej powierzchni) w jednorodnym tle skalnym zauważymy drobne szare kryształki – to kwarc. Ciekawe są formy występowania tej skały – są to soczewy, których miąższość (grubość) dochodzi do 80 cm, a długość na jakiej możemy je obserwować – do 6 m. Są dobrze widoczne tuż nad ziemią, na obu końcach stanowiska.

Tak jak w wielu innych miejscach możemy się tu zastanowić nad tym, dlaczego często tak trudno jest nam „coś” dostrzec w skałach. Dlaczego nie możemy doszukać się minerałów, dlaczego nie zgadzamy się ze sobą nawet co do jej barwy? Faktycznie bywa ciężko. Skała nierzadko jest zwietrzała, zarośnięta mchem i porostami, utytłana gliną, ziemią (albo jeszcze czymś gorszym), na jej powierzchniach znajdują się naloty mineralne… Z tego powodu chcąc ją dokładniej badać przede wszystkim ją przecinamy. Mając dostęp do piły do kamienia, albo tzw. gumówki (szlifierki kątowej) możemy, zachowując wszelkie środki ostrożności, spróbować przeciąć fragment skały. Trzeba uważać, by skały przy tym nie przegrzać, bo spowoduje to jej rozpad, albo zmianę zabarwienia. Cóż, dopiero na przeciętej (a zwłaszcza wyszlifowanej, czy wypolerowanej) powierzchni kamienia widać rozmaite cuda… Nie mając możliwości przecięcia możemy sobie radzić dokładnie szorując naszą próbkę, a przy obserwacji – mocząc wodą, co powoduje zwiększenie kontrastu barwy różnych jej fragmentów.

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Pełny opis geologiczny

36.2 ryolit

Rejon załamania przebiegu linii fortyfikacji wyprofilowano w litej skale. Szczęśliwym trafem odsłaniają się tu dwie odmiany petrograficzne, możemy też obserwować pewna zjawiska tektoniczne.

Nasze stanowisko badawcze buduje przede wszystkim szarozielony łupek fyllitowy, drobnoziarnisty, o delikatnej foliacji (–> foliacja). FOT 36.1 Do jego powstania doprowadził metamorfizm osadu morskiego, jakim był łupek ilasty. W kilku miejscach w łupku fyllitowym występują wydłużone soczewy lekko zmetamorfizowanych ryolitów (–> ryolit) (nazywanych metaryolitami). Mają one barwę szarobrązową, miejscami lekko pomarańczową lub różowawą. W afanitowym (jednorodnym przy obserwacji gołym okiem) tle skalnym dostrzec można drobne (około 1 mm) szare kryształy kwarcu (–> kwarc) oraz większe, ale rzadsze różowawe skalenie. FOT 36.2 Jest to typowy przykład tzw. struktury porfirowej. Niekiedy skała jest wyraźnie smugowana, kiedy indziej jej tekstura jest prawie bezładna. Wyraźne smugowanie to wynik silniejszego wpływu metamorfizmu, natomiast delikatnie zaznaczająca się kierunkowość jest prawdopodobnie reliktem pierwotnej budowy skały i powstała w trakcie leniwego spływania lawy, bo ryolit to nic innego jak dawna lawa, jasna, bo cechująca się wyjątkowo dużą zawartością krzemionki.

Możemy się tu przez chwilę zastanowić nad sprawą „czytelności skały” – nad możliwościami określenia jej struktury i tekstury, składu mineralnego a nawet barwy w warunkach terenowych, na podstawie właśnie pobranych próbek. Krótko mówiąc bywa ciężko. Skała nierzadko jest zwietrzała, zarośnięta mchem i porostami, utytłana gliną, ziemią (albo jeszcze czymś gorszym), na jej powierzchniach znajdują się naloty mineralne… Z tego powodu wszelkie dokładniejsze badania wykonuje się na przeciętych powierzchniach. Mając dostęp do piły do kamienia, albo tzw. gumówki (szlifierki kątowej) możemy, zachowując wszelkie środki ostrożności, spróbować przeciąć fragment skały. Trzeba uważać, by skały przy tym nie przegrzać, bo spowoduje to jej rozpad, albo zmianę zabarwienia. Cóż, dopiero na przeciętej (a zwłaszcza wyszlifowanej, czy wypolerowanej) powierzchni kamienia widać rozmaite cuda… Nie mając możliwości przecięcia możemy radzić sobie dokładnie szorując naszą próbkę, a przy obserwacji – mocząc wodą, co powoduje zwiększenie kontrastu barwy różnych jej fragmentów.

Rys 36.1 - Pod Wróblim Szańcem Patrząc z pewnej perspektywy widzimy orientację skały – foliację. Wydaje się, że po lewej (południowej) stronie odkrywki skała zapada „w prawo” czyli ku północy, a po stronie prawej „odwrotnie”. Gdyby tak było rzeczywiście to mieli byśmy tu do czynienia z jakimś fałdem (synkliną). Jeśli jednak spróbujemy zmierzyć w azymuty upadu (zobacz: „opowieść o pomiarach geologicznych”) to okaże się, że wszędzie są takie same. Padliśmy więc ofiarami złudzenia. Jednorodny zespół skalny został przecięty dwiema ścianami muru twierdzy, przez co widzimy pozorne kierunki upadu. RYS 36.1 !!! Zbliżony problem pojawia się na stanowisku 20.

Soczewy ryolitów mają miąższość do 80 cm i długość sięgającą 6 metrów. Są dobrze widoczne po obu stronach odkrywki, na wysokości 1–2 m, można je też dostrzec w załamaniu muru, ale znacznie wyżej.

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria