geo stanowisko 38- Przy stalowej szynie

Obiekt: geo stanowisko 38- Przy stalowej szynie

Skały przy stalowej szynie

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Charakter obiektu

Długa wychodnia skał podłoża, w około 2/3 długości esplanady Żurawia (licząc od południa)

GPS 50° 26′ 45.5” N, 16° 39′ 16.2” E

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Uproszczony opis geologiczny

38.1 szyna - skała 1

Miejsce to, mimo, że trochę oddalone od stanowisk 37 i 39 jest z nimi ściśle powiązane – występują tu te same skały, ich ułożenie w przestrzeni jest podobne. Ciekawość może wzbudzić element „obcy” dla geologii – jest nim stalowa szyna. W trakcie budowy twierdzy solidni inżynierowie zauważyli, że w tym miejscu skała jest bardziej rozsypliwa niż obok. Aby uniknąć katastrofy zawczasu wzmocnili stok (jak widać zrobili to fachowo i trwale).

Rodzi się więc pytanie: a dlaczego skała właśnie w tym miejscu jest słabsza? Bardzo upraszczając można powiedzieć, że przyczyną jest zjawisko tektoniczne. Powstał tu uskok – w jego strefie skała została „rozślizgana”, a przez to znacznie osłabiona. To było początkiem procesu jej intensywniejszego niszczenia. Później doszło do głosu wietrzenie znacznie łatwiej atakujące już „nadgryzioną” skałę.

Warto tu również zwrócić uwagę na biały kwarc tworzący doskonale widoczne soczewy, wyraźnie odcinające się od otaczającej skały. FOT 38.3

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Pełny opis geologiczny

38.2 szyna - skała 2

Charakterystycznym elementem określającym położenie stanowiska jest kilkumetrowej długości stalowa szyna wbudowana w mur prawdopodobnie już na etapie powstawania twierdzy. Dlaczego akurat w tym miejscu zastosowano tą szynę? Odpowiedź daje geologia.

Orientacja zespołu skalnego jest tu podobna jak na stanowiskach 37 (sąsiednie ku S) i 39 (następne ku N): powierzchnie foliacji konsekwentnie zapadają na południe (wyniki pomiarów mają wartość ok. 180/80 i 212/85).

Występuje tu w różnym stopniu zdeformowany łupek fyllitowy. Jest to skała na powierzchniach spękań zielonkawo-szara, z powszechnymi rudymi nalotami związków żelaza. Na świeżych powierzchniach oddzielności wyraźne są szare skupienia o perłowym połysku – to muskowit, albo jego metamorficzna, drobnołuseczkowa odmiana, czyli serycyt. Na powierzchni przeciętej skała ma odcień wyraźnie zielony. Można stwierdzić, że jej struktura jest afanitowa, a tekstura wyraźnie kierunkowa, delikatnie i chaotycznie pofałdowana. Niewielkie, rozciągnięte soczewki (–> soczewka) tworzy tu kwarc, występują także większe, bardziej „pękate” gniazda tego minerału. FOT 38.1
Miejscami skała uległa tu silniejszym zmianom tektonicznym – intensywniejszemu zgnieceniu, „rozślizganiu” i strzaskaniu. Najbardziej rzucającą się w oczy cechą tej jej odmiany są bardzo nierówne, „pofalowane” powierzchnie oddzielności. Ma ona barwę szarobrązową z rudymi nalotami i dużymi (o powierzchni nawet kilku cm2) ciemnymi powierzchniami o perłowym połysku, będącymi gruboziarnistymi nagromadzeniami ciemnych łyszczyków. Są one zapewne wynikiem wzmożonej rekrystalizacji w strefach silniejszych nacisków. FOT 38.2 Ta odmiana fyllitu stała się fragmentem górotworu o obniżonej wytrzymałości. Obecnie skała ta jest rozsypliwa, z czego zdawali sobie sprawę budowniczy twierdzy. Dlatego zawczasu dodatkowo wzmocnili ten fragment muru.

38.3 szyna - oko

Około 20 m ku N, pomiędzy omszałymi fragmentami muru, odsłania się niewielka niemal pionowa ścianka. Skała wygląda podobnie, jest tylko nieco mniej pofałdowana. Pojawiają się tu natomiast ciekawe, duże soczewy kwarcu. Największe z nich, wydłużone, znajdujące się ok. 3 m nad ziemią, mają długość nawet 60 cm i miąższość 10 cm. Bardziej interesująca jest inna soczewa, znacznie mniejsza, ulokowana o połowę niżej, w lewej części ścianki skalnej.

Pod względem opisowym jest to również „soczewa”, ale każdy dostrzeże, że wygląda całkiem inaczej – trochę jak „połamane oko”. FOT 38.3 Inny był też sposób jej powstania. Wcześniej opisane duże soczewy to wynik wypełnienia krzemionką jakichś stref nieco obniżonego ciśnienia. Zaś nasze „oko” to, w języku geologów, porfiroblast kwarcowy. Struktura, która stopniowo narastała w trakcie procesów metamorficznych (–> metamorfizm), zachowywała się jako ciało sztywne w obrębię plastycznie poddającego się naciskom łupka fyllitowego. Ale wreszcie i nasz porfiroblast „pękł” – w przenośni i dosłownie, uległ skruszeniu, a pomiędzy fragmenty kwarcu wcisnęło się nawet nieco łupka.

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Zadanie

Zadanie
Wykonaj zdjęcie dokumentacyjne kwarcowego „oka”: dobierz odpowiednio pole widzenia, pamiętaj o zaznaczeniu skali (rozmiarów) zjawiska oraz orientacji pola widzenia (jaki kierunek geograficzny jest „po lewej” i „po prawej”), spróbuj zrobić zdjęcie z lampą błyskową i bez – w domu, za pomocą edytora graficznego możesz „pobawić się” zmieniając kontrast i barwy, aby uwidocznić jak najwięcej szczegółów.

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria