Obiekt: geo stanowisko 41- Płukanie PRAWIE złota
Kamienista łacha.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Charakter obiektu
Brzeg rzeki, łacha. Zachodni brzeg Bystrzycy Kłodzkiej na zapleczu klasztoru sióstr Klarysek.
GPS 50° 26′ 37.77” N, 16° 39′ 32.96” E 
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Uproszczony opis geologiczny
41.1 Łacha
Tu i po drugiej stronie Nysy Kłodzkiej (stanowisko nr 42 – dojście do niego jest jednak trudne, a nawet ryzykowne) obserwujemy jak pracuje rzeka. Po naszej stronie jest to praca konstruktywna – prąd wody nanosi różnorodny materiał, tworząc tzw. łachę. FOT 41.1 Przy niskim stanie wody jest to piasek i muł, gdy wody jest dużo, a prąd silny – żwir i otoczaki (–> otoczak).
Możemy tu oglądać otoczaki rozmaite – o różnych kształtach i kolorach, będące fragmentami bardzo różnych skał występujących w okolicznych górach, ale widzimy głównie gnejs i łupek krystaliczny FOT 41.4 FOT 41.5, rzadziej zieleniec i łupek zieleńcowy, czy czarny lidyt FOT 41.6 FOT 41.7, bardzo często występuje kwarc – zazwyczaj biały (mleczny) albo żółty.
Ale ciekawe jest nie tylko to co duże. Zainteresowani mogą spróbować wypłukać drobne ziarenka piasku, zbudowane z rzadkich minerałów – tak samo jak wypłukuje się złoto. Trzeba tylko mieć odpowiednią miskę (albo patelnię), a przepis, jak to zrobić… można znaleźć w pełnym opisie geologicznym stanowiska.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Pełny opis geologiczny
41.2 Łacha - pokrój
Dwa stanowiska obserwacyjne: nr 41 i nr 42 (po drugiej stronie Bystrzycy Kłodzkiej) ukazują związane ze sobą zagadnienia sposobu działania rzeki meandrującej. Tam następuje silna erozja, tu – sedymentacja. Znajdujemy się na formie morfologicznej i geologicznej zwanej łachą, a precyzyjniej: odsypem meandrowym. Ma on około 100 m długości i około 8 szerokości – choć wartości te wyraźnie się zmieniają, w zależności od poziomu wody. FOT 41.1
Łacha taka powstaje w wyniku osadzania się materiału mineralnego niesionego przez rzekę w miejscu, gdzie spada szybkość jej przepływu, a zatem energia i tzw. nośność. Widzimy tu materiał bardzo urozmaicony, różniący się pod względem wielkości ziaren, ich kształtu, pochodzenia, składu petrograficznego. Są to zarówno duże otoczaki (–> otoczak), o rozmiarach do 15 cm, a z rzadka do 20 cm, ale też drobny żwir i substancja, która potocznie nazywana jest błotem, jednak z geologicznego punktu widzenia jest to muł oraz materiał ilasty. Najbardziej spośród nich przyciągające wzrok otoczaki bardzo wyraźnie różnią się kształtem, można wśród nich wskazać zaokrąglone (izometryczne), spłaszczone (dyskoidalne) i wydłużone (wrzecionowate). FOT 41.2 Są one zróżnicowane także pod względem tzw. obtoczenia, wskazującego jak długo były one transportowane – im krócej, tym bardziej są kanciaste, im dłużej – tym bardziej są obłe. FOT 41.3
Rzeczna łacha jest doskonałym magazynem próbek skalnych pochodzących z różnych części ziemi kłodzkiej – leżących w dorzeczy Nysy Kłodzkiej. Dominują najczęściej występujące gnejs i łupek krystaliczny. FOT 41.4 FOT 41.5 Rzadziej widzimy zieleniec i łupek zieleńcowy, czy czarny lidyt. FOT 41.6 FOT 41.7 Bardzo liczne są ziarna rozmaitego kwarcu (–> kwarc) – przeświecającego, mlecznego, czy żółtego. FOT 41.8 Podobnym wyborem otoczaków dysponujemy na stanowisku nr 1 – jest to bruk wokół kolumny wotywnej na rynku. Sporadycznie trafiamy na znacznie mniej odporne piaskowce (–> piaskowiec), a o dużym szczęściu będzie mógł mówić znalazca np. piaskowca z odciskiem muszli małża. FOT 41.9 Badając otoczaki pod względem petrograficznym trzeba jednak uważać, trafiają się bowiem fragmenty, które możemy określić mądrze i uczenie jako elementy antropogeniczne, albo po prostu nazwać śmieciami. Są to najczęściej pięknie obtoczone kawałki cegieł, czy nawierzchni asfaltowej FOT 41.10.
41.3 Łacha - obtoczenie
Nasze stanowisko nr 41 to całkiem fajne miejsce wakacyjne albo weekendowe, szumi woda – przy upalnej pogodzie aż by się chciało w niej „pochlaptać”. Czemu nie! Musimy tylko znaleźć po temu „geoturystyczny” powód. To akurat żaden problem. Poznaliśmy właśnie skały występujące w postaci otoczaków, ale przecież to nie wszystko, co znajduje się na naszym odsypie meandrowym. Możemy się tu jeszcze zająć sprawdzeniem czy rzeka nie niesie jakichś ciekawych minerałów, ale w postaci drobnych ziarenek. Naukowo sprawę ujmując czeka nas „szlichowanie”, czyli… płukanie osadu.
Czego będziemy szukać? Minerałów rudnych, czyli związków chemicznych zawierających duże ilości metali. Skąd miały by się tu wziąć? Minerały rudne występują w różnorodnych żyłach (–> żyły) w skałach budujących okoliczne góry. Przez stulecia były tam eksploatowane, m.in. w Kletnie, Marcinkowie, Lutyni, czy Różance. Skały ulegają niszczeniu w wyniku takich procesów ja wietrzenie i erozja, zostają rozdrobnione, a razem z nimi – żyły wraz z minerałami rudnymi. Później strumienie i rzeki stopniowo transportują taki luźny materiał. Z gór na niziny przynoszone są rozmaite minerały tego typu. Największe emocje budzi oczywiście złoto, ale tu go niestety raczej nie spotkamy, zetknąć się za to możemy z magnetytem, pirytem, galeną, chalkopirytem… Pozostaje pytanie jak je rozpoznać? Zwłaszcza, że występują w postaci drobnych ziarenek. Często są ciemne, za to prawie zawsze mają bardzo silny połysk. Ich najważniejszą cechą, jako związków metali jest to, że są „ciężkie”, mówiąc poprawnie: mają wysoką gęstość. Właśnie dzięki temu będziemy mogli łatwo je oddzielić od minerałów „niepotrzebnych”, czyli płonnych. Jeszcze jedna uwaga, zanim weźmiemy się do roboty: płucząc osad na terenie miasta, albo w rzece poniżej aglomeracji możemy spodziewać się domieszki jakichś odpadów przemysłowych, kawałków metali, żużli itp. Nie dajmy się więc zmylić!
41.8 Łacha - Q
By cokolwiek osiągnąć musimy zaopatrzyć się w trochę nietypowego sprzętu geoturystycznego: wiadro, łopatkę, sitko najlepiej o oczkach 1–2 mm (może być od mamy z kuchni – jak pozwoli), miskę do płukania złota, ale ze zwykłą patelnią też można sobie poradzić, przyda się szkło powiększające i magnes. A teraz „przepis na płukanie”…
1. Nabieramy łopatką trochę materiału skalnego łachy, ale z miejsca, gdzie są duże otoczaki – nigdy sam piasek.
2. W wiadrze, albo na misce lub patelni, pod wodą przebieramy nasz materiał wywalając duże fragmenty, każdy najpierw opłukując w naszym naczyniu.
3) Materiał bez dużych otoczaków dobrze jest kilkakrotnie przepłukać dużą ilością wody, pozbywając się mułu i zawiesiny ilastej, ale uważając, by nie stracić ziarenek o wielkości piasku. FOT 41.11 FOT 41.12 FOT 41.13
4) Czysty osad przesiewamy, otrzymując ostatecznie piasek i drobny żwirek – zaraz się nimi zajmiemy. FOT 41.14 FOT 41.15
5) Mało kto rodzi się z umiejętnością płukania, zazwyczaj trzeba się tego nauczyć. Wiele zależy od tego jakim przyrządem dysponujemy – czy jest to miska do płukania złota (zależy jakiego typu), czy wspomniana zwykła patelnia. Tak czy siak, w jakimś spokojnym miejscu (nie w rwącym nurcie) zanurzamy ją nieco pod wodę i zaczynamy nią delikatnie, regularnie potrząsać na boki. W tym momencie ziarna większe i „lżejsze” (o niższej gęstości) stopniowo gromadzą się u góry, a te drobne – a zwłaszcza „ciężkie” – opadają na dno. W pewnej chwili, co wymaga pewnej praktyki, umiejętnie (!) „szarpiemy” miskę ku sobie, jednocześnie lekko ją przechylając, tak by część materiału z wierzchu wyleciała do rzeki. Wielokrotnie powtarzając ten zabieg stopniowo pozbywamy się minerałów płonnych, takich jak kwarc, skalenie oraz muskowit – pięknie, żółtawo połyskujący w wodzie, ale nie będący – jak niektórzy uważają, złotem (doświadczeni poszukiwacze złota dawno ochrzcili go „kocim złotem”). W misce ostatecznie pozostaje niewielka ilość (kilka gramów) drobnego ciemnego materiału, zwanego „szlichem ciemnym”. FOT 41.16 Składa się on właśnie z minerałów rudnych, choć często możemy tam też spotkać okrągławe ziarenka o czerwonym zabarwieniu – granaty. One również mają wysoką gęstość.
Właśnie taka technika wykorzystywana była podczas dawnych „gorączek złota”, stosowana jest ona do dziś, ale przez geologów terenowych, sprawdzających, czy rzeki niosą minerały rudne…
Jeśli się uda, to dużą frajdą może być oglądanie naszego szlichu pod silną lupą. A więc na koniec, na zachętę, kilka zdjęć o znaczniejszym powiększeniu – spod tzw. binokularu. Widzimy: czarne ziarna tzw. minerałów ciężkich, czerwonawe i różowawe granaty oraz nieregularne i kostropate, niebieskawo połyskujące kawałki… żużli… FOT 41.17 FOT 41.18
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Zadanie
Brak.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Galeria
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
