Obiekt: geo stanowisko 45- Niedawny kamieniołom
Kamieniołom amfibolitu „Podgórze” w Pawłowej
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Charakter obiektu
Wyrobisko nieczynnej kopalni. Kłodzko – Pawłowa, dojście od ulicy Wielisławskiej lub od strony ciepłowni.
GPS 50° 25′ 11.44” N, 16° 38′ 2.52” E 
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Uproszczony opis geologiczny
45.4 K-łom amf - uskoki
Wyprawiamy się do miejsca, w którym jeszcze niedawno wrzała praca górników. Drążąc otwory wiertnicze i zakładając w nich ładunki wybuchowe kruszyli oni występujący tu amfibolit. Nieopodal, w tzw. zakładzie przeróbczym, skałę dalej rozdrabniano i przesiewano, uzyskując różnorodne kruszywo łamane (np. grysy). Surowce te były potem wykorzystywane do budowy dróg, albo wytwarzania betonów. Dziś panuje tu zupełna cisza, a po działalności górniczej pozostały tylko ślady.
Oczywiście możemy też dokładnie zobaczyć jak wygląda tutejszy amfibolit. Świeżą, nie zwietrzałą skałę znajdujemy w północnej części kamieniołomu. FOT 45.1 Widzimy, że jest wyraźnie zróżnicowana, występują w niej naprzemienne jasne i ciemnozielone „pasy” – tzw. laminy (–> lamina). FOT 45.2 Pierwsze z nich są zbudowane z minerałów zwanych skaleniami (–> skalenie), drugie – z szeregu różnych minerałów.
W niektórych miejscach w amfibolicie niewielkie gniazda tworzy marmur – tą skałę możemy lepiej poznać na stanowisku nr 46. FOT 45.3
W północno-zachodniej części kamieniołomu, na starej, zwietrzałej (–> wietrzenie) ścianie, łatwo dostrzeżemy kilka uskoków (–> uskok). FOT 45.4
Tuż przy ul. Wielisławskiej, ponad kopalnią, sterczy mały pagórek, który tworzy rudo-brązowa glina. FOT 45.6 W czasie gdy kamieniołom działał nazywano ją nadkładem płonnym – czyli była warstwą zbędnego materiału, który trzeba było usunąć przez rozpoczęciem wydobycia amfibolitu.
W niektórych dużych blokach kamiennych spotykamy zagadkowe okrągłe, głębokie dziury – są to pozostałości otworów strzałowych. Na dnie kopalni, w trawie, możemy jeszcze zobaczyć resztki grysów. FOT 45.5
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Pełny opis geologiczny
45.1 Kamieniłom amf - ostroga
Przed nami całkiem pokaźny nieczynny kamieniołom. Stokowe, lekko owalne w zarysie wyrobisko jest nieco wydłużone na kierunku NW–SE, jago długość wynosi około 150 m, a głębokość – do ok. 20 m. Eksploatację prowadzono jednopoziomowo. W różnych źródłach możemy natrafić na wzmianki o funkcjonowaniu w tym rejonie jakiegoś kamieniołomu w latach 1890–1905. Prawdopodobnie chodzi właśnie o to wyrobisko, nie można jednak wykluczać, że informacje te dotyczą wydobycia wapienia krystalicznego na wzgórzu Krzyżnik (stanowisko nr 46).
Złoże to nosi nazwę Kłodzko–Zagórze i od roku 1995 figuruje w ogólnopolskim Bilansie zasobów kopalin jako „zaniechane”. Pozostało w nim 755 tys. t. zasobów amfibolitu (–> amfibolit) udokumentowanych jako geologiczne – bilansowe, co oznacza, że ich wydobycie jest technicznie możliwe. Dlaczego więc zaniechano eksploatacji? Możliwości są różne. Powodem mogła być zbyt mała ilość kopaliny (tak, ponad 750 tys. ton to, w przypadku kopalni wcale nie tak dużo!), a może wpływ miały tu kwestie społeczne (sąsiedztwo obszarów zamieszkanych) albo ekologiczne? Co ciekawe przed rokiem 1995 – a więc prawdopodobnie w okresie, gdy trwała eksploatacja – złoże w ogóle nie było ujmowane we wspomnianym Bilansie zasobów.
Wydobywane tu amfibolity budują krystaliczne podłoże południowej części Kłodzka i jest to jedyne miejsce, gdzie można je zobaczyć tak dobrze i w nie zwietrzałym stanie.
Niewątpliwie atrakcyjna jest północna część wyrobiska, najbliższa ul. Wielisławskiej. A pozostałe części? No cóż, jak to w opuszczonym kamieniołomie: skarpy porastające krzakami, na spągu wyrobiska śmieci, opony, odpady budowlane… Wstyd i hańba!
no images were found
W NE części kamieniołomu pozostawiono resztkową, pokrytą osypiskami, ostrogę skalną zbudowaną ze świeżego amfibolitu. FOT 45.1 Jest to skała o strukturze (–> struktura) drobno- i średnioziarnistej, ciemnozielona, wyraźnie widoczna jest laminacja. Jasne laminy tworzą skalenie (plagioklazy) i w niewielkiej ilości kwarc, skład ciemnych jest bardziej złożony, występują tam takie minerały jak hornblenda, epidot, chloryty, aktynolit i biotyt.
Skały te uważane są za najstarsze w rejonie Kłodzka, ich protolit powstawał być może nawet w proterozoiku (około 500–600 mln. lat temu), a na pewno w starszym paleozoiku (kambr i ordowik, czyli ok. 450–550 mln. lat temu) – były nim skały typu bazaltów (–> bazalt). A więc pół miliarda lat temu, na dnie morskim utworzyły się pokłady bazaltów. Około 100–200 mln. lat później uległy one metamorfizmowi (–> metamorfizm), który spowodował ich przekształcenie w amfibolity. Jeszcze później skała uległa wtórnym przemianom mineralnym, zmieniającym nieco jej pierwotny skład. Powstały też liczne żyły mineralne, w tym wypełnienia uskoków. FOT 45.2 Żyłki te wypełnione są kalcytem albo dolomitem. Laminacja skały zapada pod stromym kątem (65–88°) ku północy (12/88–24/64), tylko w dalszej części kamieniołomu kierunek upadu zmienia się na przeciwny (218/65).
45.2 K-łom amf - żyłki
W górnej części wspomnianej ostrogi skalnej natrafić można na bardzo ciekawe, nieregularne wystąpienia szarego, silnie zanieczyszczonego marmuru. Ktoś zapyta: „skąd tu marmur”? Niecałe pół kilometra ku SE znajduje się nasze stanowisko nr 46 – dawny kamieniołom na Krzyżniku, założony właśnie w soczewie marmuru. Obecnie znajdujemy się dokładnie na przedłużeniu tej soczewy – dlatego i tu występuje marmur, ale jedynie w postaci stosunkowo niewielkich gniazd. Możemy w nich dostrzec wyraźną laminację i fałdową budowę tej skały. FOT 45.3
W NW części wyrobiska, na silnie zwietrzałej ścianie skalnej znajdujemy kilka uskoków (–> uskok). Dwa z nich, mimo, że się krzyżują, mają zbliżoną orientację. Najwyraźniejszy z nich przecina całą wysokość ściany, jego powierzchnia jest nieco wygięta, a zapada stromo mniej więcej ku SSW (224/84). Skośny do niego uskok po prawej, w wyższej części skarpy, zapada nieco bardziej ku S, pod mniejszym kątem (210/50). FOT 45.4
45.3 K-łom amf - marm
W wyrobisku dostrzec można ciekawe ślady działalności górniczej. W dużych blokach kamiennych na ostrodze skalnej spotykamy okrągłe, głębokie otwory. Są to pozostałości otworów strzałowych, do których ładowano materiały wybuchowe kruszące skałę. Ich duża średnica (100 mm) jest charakterystyczna dla kopalń, w których produkuje się kruszywo łamane, np. grysy dla budownictwa i drogownictwa. Resztki takiego grysu można znaleźć w trawie na dnie wyrobiska. FOT 45.5
Tuż przy ul. Wielisławskiej, ponad wyrobiskiem, sterczy mały pagórek. Na jego południowej stronie, na wysokości około 3 metrów odsłania się ruda i brązowa glina z licznymi fragmentami amfibolitu. FOT 45.6 Skała ta (glina to też skała!) określona została jako glina deluwialna z rumoszem skalnym. Jest ona wynikiem procesów wietrzeniowych zachodzących na stokach. W rejonie Kłodzka gliny takie rozwijają się już od okresu zlodowacenia północnopolskiego (od ok. 25 tys. lat temu). Z górniczego punktu widzenia warstwa gliny stanowiła tzw. nadkład płonny, czyli nieużyteczną masę skalną, którą trzeba było usunąć przed rozpoczęciem eksploatacji amfibolitu.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Zadanie
Spróbuj wykonać odręczny szkic kamieniołomu – jego plan. Zachowaj odpowiednią skalę oraz proporcje długości i szerokości. Czy potrafisz oszacować długość i szerokość wyrobiska? Zaznacz odcinki ścian skalnych, na których skała jest świeża oraz te, gdzie jest zwietrzała. Gdzie jest zlokalizowana hałda? Zaznacz najciekawsze miejsca.
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
Galeria
Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria
