Geo stanowisko 07: Kamienie Arnošta

Categories: Centrum Kłodzka element na trasie 2 element na trasie 3 geo stanowisko miasto trasa geoturystyczna

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP w Kłodzku

Obiekt: Geo stanowisko 07: Kamienie Arnošta

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP.

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Charakter obiektu

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP. ściany budowli oraz detale architektoniczne i rzeźbiarskie w jego wnętrzu

GPS 50° 26’ 15,59’’ N, 16° 39’ 9,41’’ E

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Uproszczony opis geologiczny

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP w Kłodzku

Elementy wykorzystane do budowy kościoła parafialnego w Kłodzku pamiętają jeszcze czasy średniowiecza – choć nie wszystkie. Mury świątyni wykonano z bloków piaskowca (z Czerwonej Góry, a także piaskowiec radkowski i ze Szczelińca) FOT 7.1, 7.1.1, ale później wielokrotnie poddawano je remontom, skutkiem czego często widzimy tam nie skałę, a zaprawy, którymi wyrównywano ubytki. FOT 7.2

Na północnej, zewnętrznej ścianie świątyni zwraca uwagę zespół trzech malowanych miniatur rzeźbionych w piaskowcu (skała o barwie żółtej, drobnoziarnista, zwietrzała) przedstawiających sceny z Ogrójca: biczowanie, Ecce Homo i cierniem koronowanie. FOT 7.3 Co ciekawe, postaci były malowane już w czasie powstawania płaskorzeźb, widzimy tu więc „zabytkową”, średniowieczną farbę.

Po stronie południowej – na rogach prezbiterium – zauważymy kamienne miniaturki, symbole ewangelistów: orła (św. Jan), lwa (św. Marek), byka (św. Łukasz) oraz anioła (św. Mateusz). FOT 7.4

Wnętrze kościoła nie jest zdominowane przez piaskowiec, a przez tzw. skały węglanowe, czyli wapień i marmur.
Skały tego rodzaju były surowcem, z którego wykonano dwa najsilniej przyciągające uwagę elementy wystroju kościoła: posągi arcybiskupa Arnošta z Pardubic. W nawie bocznej znajduje się sarkofag dostojnika wykonany z tzw. wapienia bulastego FOT 7.5, zaś sama jego figura została wyrzeźbiona w żółtym, jednolitym wapieniu. FOT 7.6 W nawie głównej stoi natomiast XIX-wieczny posąg arcybiskupa rzeźbiony w białym, lekko smugowanym marmurze karraryjskim. Cokół rzeźby to już jednak skała o całkiem odmiennej, gruboziarnistej strukturze (–> struktura) – choć też marmur. FOT 7.7, 7.8

Również marmur – czarny – widzimy w wystroju prezbiterium (m.in. w postaci cokołów kolumn). FOT 7.10 Zaś całą budowlę zwiedzamy chodząc po posadzce wykonanej z dwóch odmian marmuru szarego. FOT 7.11

Szybki skok: ⇒obiekt ⇒charakter obietku ⇒mapa ⇒uproszczony opis geologiczny ⇒pełny opis geologiczny ⇒zadanie ⇒galeria

Pełny opis geologiczny

Malowane miniatury rzeźbione w piaskowcu: cierniem koronowanie

Kościół parafialny budowano wieloetapowo od roku 1344, jednak pewne elementy jego konstrukcji i wystroju wnętrza powstawały jeszcze w XVII i XVIII wieku. W międzyczasie i później (przede wszystkim w latach: 1624, 1836–1841, 1929–1931 i 1932–1937) wielokrotnie dokonywano napraw i renowacji. Dzięki temu znajdujemy tu szereg różnych odmian kamienia, zachowanych w różnym stanie.

Bryła kościoła wznoszona była z ciosów piaskowcowych z Radkowa (–> piaskowiec radkowski), potem wykorzystywano też kamień z Hejszowiny (Szczeliniec) i, leżącej nieopodal Kłodzka Góry Czerwonej. FOT 7.1 Kamień, który możemy obserwować w zewnętrznym murze budowli to piaskowiec żółty w różnych odcieniach, drobnoziarnisty, wyraźnie zwietrzały. Miejscami na cokole i ścianach widoczna jest gruba, niemal czarna patyna. FOT 7.1.1 Na wielu odcinkach ścian widoczne są regularne, „świeże” bloki – nie dajmy się jednak zmylić, jest to rezultat jednej z renowacji, podczas której zniszczony piaskowiec pokryto zaprawą o ziarnie wyraźnie grubszym, niż w odsłaniającej się gdzieniegdzie skale. FOT 7.2
Na północnej ścianie świątyni zwraca uwagę zespół trzech miniatur rzeźbionych w piaskowcu (skała o barwie żółtej, drobnoziarnista, zwietrzała), malowanych, przedstawiających sceny z Ogrójca: biczowanie, Ecce Homo i cierniem koronowanie. FOT 7.3
Po stronie południowej – na rogach prezbiterium – zauważymy kamienne miniaturki, symbole ewangelistów: orła (św. Jan), lwa (św. Marek), byka (św. Łukasz) oraz anioła (św. Mateusz). FOT 7.4

We wnętrzu kościoła uwagę geoturysty zwracają niezbyt może liczne, ale bardzo interesujące ciekawostki. PLAN 7.1 Najważniejszą są niewątpliwie dwa posągi fundatora kościoła – arcybiskupa Arnošta z Pardubic.
Pierwszy z nich to figura nagrobna na sarkofagu. FOT 7.5 Rzeźba postaci wykonana została z szaro-żółtawego, jednorodnego wapienia. FOT 7.6 Sarkofag wykonano natomiast z ciekawego kamienia o barwie rudoczerwonej i charakterystycznej strukturze. Jest to jurajski tzw. wapień bulasty. Skały takie – o wyglądzie bardzo zbliżonym do siebie – eksploatowane są od stuleci w trzech rejonach Europy. Najbardziej znany to okolice austriackiej miejscowości Adnet koło Salzburga (a kamień tego rodzaju nosi tam nazwę Adnet Scheck). W minionych wiekach zamówienie kamienia właśnie w tamtejszych pracowniach kamieniarskich było jednoznacznym świadectwem zamożności. Podobny surowiec występuje też we Włoszech (pod nazwą Rosso Verona) oraz na Węgrzech (Tardosz). Surowiec ten powszechnie nazywany jest marmurem (–> marmur), mimo że jest to skała osadowa – niekiedy można w niej nawet zauważyć skamieniałości. Widzimy, że struktura skały jest niejednorodna – jej większość stanowią obłe fragmenty o barwie rudoczerwonej lub szarej. Wypełnienie pomiędzy nimi stanowi substancja o kontrastowym, ciemnoszarym zabarwieniu. Rzeźba uległa – jak się podaje, w tajemniczych okolicznościach – rozpadowi. Dlatego, w roku 1864, przeniesiono ją z nawy głównej na obecne miejsce i zastąpiono nową.

Posąg arcybiskupa Arnošta z Pardubic

Drugi z posągów bardzo realistycznie – choć niezgodnie z realiami okresu w którym żył – przedstawia klęczącego Arnošta z Pardubic. FOT 7.7 Rzeźbę wykonano z jednej z odmian marmuru z Carrary – sztandarowego, najlepiej na świecie znanego rejonu wydobycia i obróbki tych skał. Eksploatację kamienia prowadzono tam już od czasów etruskich. Przez stulecia surowiec uchodził za najbardziej szlachetny dla celów rzeźbiarskich, dlatego właśnie z marmurów karraryjskich tworzyli tacy mistrzowie jak Michał Anioł, który z tego surowca wykonał np. wspaniałą watykańską Pietę. Posąg w kłodzkim kościele jest autorstwa Jana Jandy (Czecha, ucznia Christiana Daniela Raucha). Nieco niejednorodna struktura wskazuje, że jest to kamień zbliżony do dostępnego obecnie na rynku karraryjskiego marmuru Arabescato Carrara. FOT 7.8 Jednak podstawę rzeźby wykonano z kamienia odmiennego. Jest to również marmur, ale ciemniejszy, o odmiennej, gruboziarnistej, cukrowatej strukturze. Z bliska zauważymy, że występuje w nim duża ilość drobnych, czarnych wrostków mineralnych. FOT 7.9 Może to być portugalski, sylurski marmur Trigashes. Wykonano z niego również balaski przed ołtarzem.

Sam ołtarz, projektu jezuity Christoporosa Tauscha, tworzono w latach 1727–1729, wykorzystując „marmur naturalny i sztuczny”. Ten drugi to po prostu tzw. stiuk, czyli szlachetny tynk – barwiony i polerowany. Naturalny kamień trudno obejrzeć z bliska, stanowi bowiem wykończenie ściany za ołtarzem (płyty) oraz cokoły ozdobnych kolumn bloki kamienne). Jest to ciemnoszara skała z kontrastowym białym żyłkowaniem – wypełnienie żyłek stanowi kalcyt i prawdopodobnie dolomit, mają one różny przebieg, często są poprzerywane. Zarówno struktura skały, jak i układ żyłek wskazują, że marmur jest silnie stektonizowany – w wyniku kilkuetapowych nacisków uległ wielokierunkowemu spękaniu (–> spękania). FOT 7.10

Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP w Kłodzku, posadzka

Na posadzce kościoła, w postaci kwadratowych płytek, widzimy marmur sławniowicki (jasnoszary) i prawdopodobnie marmur z Przeworna (ciemnoszary). FOT 7.11 Przed wejściem do kaplicy ogrójcowej (w nawie północnej) – na jednej z płytek posadzki – widzimy silnie wypreparowany, „wystający” zespół gniazd mlecznego kwarcu (–> kwarc). Zjawisko to jest wynikiem dużej różnicy twardości pomiędzy budującym marmur kalcytem (zaledwie 3° w skali Mohsa) i kwarcem (7 – jest to najtwardszy z powszechnie występujących minerałów).
Marmur uległ po prostu wytarciu, w wyniku wielowiekowego użytkowania posadzki, zaś wytrzymalszy kwarc jest niszczony bez porównania wolniej. FOT 7.12
W prezbiterium w nawie południowej widzimy skały nieco odmienne: jasną, o żółtawym odcieniu oraz ciemną, silnie sfałdowaną (marmur, w którego składzie mineralnym znaczący udział mają minerały krzemianowe).