Tą trasę „dopchaliśmy” poza granice rozsądku. Ale zakładamy, że będą nią zainteresowane osoby mające podstawową wiedzę geologiczną (a przede wszystkim kupę zapału!) i potrafiące dokonać weryfikacji stanowisk pod kątem swoich zainteresowań. Bardzo wskazana, właściwie konieczna jest tu pewna „interaktywność” – twórcze zaangażowanie i indywidualna aranżacja „własnej” trasy. Nie wszyscy muszą oglądać i glinę i ryolit albo i skamieniałości w wapieniu i ślady po otworach strzałowych. Ale, do wyboru, dajemy pełny bukiet atrakcji!
W związku z tym opis tej trasy ma schemat zupełnie odmienny, niż pozostałych. Wybrane stanowiska pogrupowaliśmy tematycznie. Odsłonięcia skał podłoża uszeregowane zostały chronologicznie, wg wieku skał, zaś stanowiska, na których widzimy kamień wykorzystany w architekturze ułożone są w kluczu petrograficznym, a więc wg rodzajów występujących tam skał. Oddzielnie wskazaliśmy stanowiska, na których można poznać wybrane problemy z zakresu górnictwa skalnego, eksploatacji i obróbki kamienia, a także te nietypowe – ukazujące jeszcze inne zagadnienia.
Krystaliczne, metamorficzne skały podłoża spotykamy na południowych peryferiach miasta, a także w rejonie twierdzy i fortu na Owczej Górze.
Najstarsze z nich – amfibolity i wapienie krystaliczne – odsłaniają się w starych kamieniołomach w Pawłowej.
Geo stanowisko 45: Niedawny kamieniołom
Geo stanowisko 46: Dawny kamieniołom
Jednak w większości stare, krystaliczne skały „pod Kłodzkiem” są innego rodzaj. Łupki fyllitowe, zieleńce i łupki zieleńcowe metamorficznej jednostki Kłodzko Twierdza, obserwujemy w ciągu odkrywek wzdłuż wschodniego stoku Fortecznej Góry, a także w skarpie i dnie Bystrzycy Kłodzkiej oraz na Owczej Górze.
STANOWISKA 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39 oraz 42, 44
To jeszcze nie wszystko – tzw. metaryolity możemy obejrzeć na jednym ze stanowisk na Fortecznej Górze…
Geo stanowisko 36: DPod Wróblim Szańcem
…ale przede wszystkim na bezimiennym wzgórzu na SE granicach miasta
Geo stanowisko 50: Ryolitowe wzgórza
Skały właściwie podobnego wieku, ale zupełnie innego rodzaju – stanowiące, jak to mówią geolodzy, wyższe piętro strukturalne – możemy zobaczyć na odległym stanowisku w Jurandowie, na NE granicy Kłodzka. Są to dewońskie łupki krzemionkowe z (niestety niewidocznymi gołym okiem) skamieniałościami konodontów.
Geo stanowisko 51: Kawałek Gór Bardzkich w Kłodzku
Ostatnie, najwyższe piętro strukturalne podłoża Kłodzka to młode osady.
W kopalni żwiru w Ustroniu możemy zerknąć na, podścielające złoże, żwiry (prawdopodobnie) oligoceńskie, profil samego złoża (osady rzeczne zlodowacenia Warty), a także nadkładową glinę lessopodobną (związaną z okresem zlodowacenia północnopolskiego).
Geo stanowisko 49: Rarytas – CZYNNA kopalnia
Z kolei kopalnia w Leszczynie odsłania pokład gliny, które powstawały w okresie zlodowacenia Odry.
Geo stanowisko 52: Kopalnia gliny Leszczyna Kłodzka
Najmłodsza glina (zlodowacenie północnopolskie) całkiem przyzwoicie odsłania się również w nadkładzie złoża we wspomnianym wyżej kamieniołomie amfibolitu w Pawłowej.
Geo stanowisko 45: Niedawny kamieniołom
Na osad zupełnie naj-najmłodszy, bo współczesny, trafimy w zakolu Bystrzycy Kłodzkiej, poniżej klasztoru sióstr Klarysek, gdzie znajduje się rozległa, piaszczysto-żwirowa łacha.
Geo stanowisko 41: Płukanie PRAWIE złota
Kłodzki kamień w architekturze – a raczej kamień w architekturze Kłodzka – to sprawa całkiem inna. Dominują tu oczywiście lokalne piaskowce (z ziemi kłodzkiej i Radkowa), przy pierwszym spojrzeniu Kłodzko jawi się wręcz jako monotonne miasto piaskowca. Ale to pozory!
Piaskowce faktycznie spotykamy na każdym kroku – możemy je sobie dokładnie pooglądać na rynku…
Geo stanowisko 01: Piaskowce Rynku – piaskowce Kłodczyzny
… w portalach zabytkowych kamienic…
STANOWISKA 5, 10, 13
… w murze kościoła parafialnego na pl. Kościelnym, czy w konstrukcji mostu św. Jana…
STANOWISKA 7, 19
…, a w specyficzny sposób – na ul. Czeskiej
Na dokładkę i to w ogromnej ilości, mamy do dyspozycji karpacki piaskowiec Brenna.
Geo stanowisko 47: To nie przesada? Geoturystyka podczas zakupów…
Przepiękną oprawę wykonaną z polskich wapieni otrzymał kościół MB Różańcowej.
Geo stanowisko 24: „Święte miejsce” geoturystów w Kłodzku
„Nasz” (krajowy) wapień bolechowicki, ale też ciekawy, importowany wapień krynoidowy zobaczymy natomiast w kościele św. św. Jerzego i Wojciecha na ul. Waleriana Łukasińskiego.
Geo stanowisko 40: Marmurowo-wapienna uczta
Warto zwrócić uwagę na tzw. bulasty wapień w podstawie pierwszej figury arcybiskupa Arnošta z Pardubic, w kościele parafialnym.
Geo stanowisko 07: Kamienie Arnošta
Interesującą ciekawostką jest też austriacki (salzburski) wapień, który znajdujemy w dwóch miejscach, za to w całkowicie różnym zastosowaniu.
STANOWISKA 4, 16
Wśród wykorzystywanych w budownictwie skał magmowych zdecydowanie dominuje – jak to na Dolnym Śląsku i w ogóle w Polsce – granit strzegomski. Sztandarowym stanowiskiem obserwacyjnym jest w jego przypadku pl. Franciszkański…
Geo stanowisko 25: Lekcja o granicie strzegomskim
… ale przy okazji zerknąć można na powierzchnię placów Kościelnego i Miast Partnerskich.
STANOWISKO 7a, 21
A drobną ciekawostkę – również w granicie strzegomskim – znajdziemy na ul. Armii Krajowej.
Geo stanowisko 11: Obwódka reakcyjna autolitu – co by to nie było…
Na tym tle wyjątkowym „znaleziskiem” są obramiające wejście do ratusza kolumny z granitu strzelińskiego.
Geo stanowisko 02: Marianna nauczycielką geologii
Innego rodzaj skały magmowe, w wielkiej obfitości znajdziemy na ul. Spadzistej i w zachodniej części rynku, gdzie zapraszamy na spacer „sjenitowym szlakiem”.
Geo stanowisko 12: „Sjenitowy” szlak
Odosobnione przykłady importowanych skał magmowych występują na ul. Kościelnej i na pl. Władysława Jagiełły.
STANOWISKA 6, 16
Wyjątkowe są też wystąpienia granitu reomorficznego na rogu pl. Bolesława Chrobrego (rynek) i ul. Wita Stwosza.
Geo stanowisko 03: Kamienna księga
No i jeszcze skały metamorficzne. Najczęściej spotykamy w Kłodzku marmury. I wypada zacząć od strońskiej Białej Marianny, której fantastyczne nagromadzenie znajduje się we wnętrzu ratusza.
Geo stanowisko 02: Marianna nauczycielką geologii
Marmury w różnym wyborze zastosowano w wystroju kościołów: parafialnego, MB Różańcowej oraz św. św. Jerzego i Wojciecha.
STANOWISKA 7, 24, 40
Piękną marmurową aranżację warto też zobaczyć w kamienicy na pl. Władysława Jagiełły.
Geo stanowisko 16: Kot, pompa i kamienne lustro
Nieliczne, ale piękne gnejsy znajdujemy w kościele MB Różańcowej i na postumencie pomnika św. Franciszka na pl. Franciszkańskim.
STANOWISKA 24 i 25
Także cokoły kliku kamienic na ul. Kościelnej mogą być ciekawą lekcją struktur i mineralogii tych skał.
Geo stanowisko 6: Na styku starego z nowym
Możemy jeszcze pooglądać sobie skały „ledwo metamorficzne” – łupki fyllitowe wykorzystane w wystroju Galerii Twierdza (przedsionek) i biurowca Mała Twierdza (elewacja).
STANOWISKO 47, 48
Na niektórych stanowiskach poznawać można też wybrane zagadnienia związane z praktyczną stroną wykorzystania kamienia – ich wydobyciem i obróbką.
W nieczynnym kamieniołomie amfibolitu w Pawłowej zobaczyć możemy jak w ogóle wygląda kopalnia tego rodzaju, a przy dokładniejszym obejrzeniu bloków skalnych natrafimy na fragmenty pokaźnych otworów strzałowych.
Geo stanowisko 45: Niedawny kamieniołom
Ślady perforacji – ostrożnego dzielenia kamiennych bloków – znajdziemy na pl. Władysława Jagiełły (pomnik w miejscu dawnej synagogi) oraz w Parku Sybiraków.
STANOWISKA 15, 18
Zróżnicowanie kamiennych wyrobów, metod wykończenia ich powierzchni i sposobów zastosowania możemy zobaczyć… niemal wszędzie… Mogą to być rozległe połacie chodników i placów pl. Franciszkańskiego, czy Kościelnego.
STANOWISKA 7a, 25
Rzeźby i rozmaite ozdobne zabytkowe detale architektoniczne zobaczymy choćby we wnętrzach kościołów…
STANOWISKA 7, 24, 40
… na elewacji ratusza i w wystroju rynku.
Geo stanowisko 01: Piaskowce Rynku – piaskowce Kłodczyzny
Charakter standardowej współczesnej roboty kamieniarskiej przybliżają m.in. obiekty na ul. Wita Stwosza, Kościelnej i Braci Gierymskich.
STANOWISKA 3, 6, 22
Czy to już wszystko?
Raczej nie… Zainteresowani mogą zwrócić uwagę np. na skamieniałości…
STANOWISKA 9, 10, 15, 24, 40
… ciekawostki tektoniczne…
STANOWISKA 2, 3, 20, 32, 36
… czy elementy geomorfologii.
STANOWISKA 23, 31, 43
